प्रस्तावना: युट्यूबवरचा हसरा चेहरा आणि पडद्यामागचा गुप्त कट
कधी कधी एखादी गोष्ट इतकी सामान्य दिसते की तिच्यामागे काहीतरी गंभीर सुरू आहे हे आपल्या लक्षातच येत नाही. भारतात युट्यूब आणि सोशल मिडिया हे मनोरंजन, माहिती आणि संवादाचं साधन आहे — पण हेच माध्यम आता देशविरोधी कारवायांसाठी वापरलं जातंय, हे ऐकून धक्का बसतो.
नुकत्याच समोर आलेल्या प्रकरणात एका माजी पोलिस अधिकाऱ्याने पोलीस नोकरी सोडून युट्यूबवर कारकीर्द सुरू केली, आणि त्याच्यावर आता गंभीर आरोप आहेत — तो पाकिस्तानी गुप्तचर संस्था ISI साठी भारतात हेरगिरी करत होता. त्याचं नाव नासिर. त्याच्यासोबत काम करत होती एक महिला — नौशाबा शहजाद, जिला “मॅडम एन” म्हणून ओळखलं जातं.
हे दोघंही मिळून भारतीय क्रिकेटपटूंना त्यांच्या जाळ्यात ओढण्याचा प्रयत्न करत होते. केवळ क्रिकेटपटूच नव्हे, तर सोशल मिडिया इन्फ्लुएन्सर्सही त्यांच्या radar वर होते. ISI च्या फसवणुकीच्या या जाळ्याचं स्वरूप अधिक धोकादायक आहे कारण यात डिजिटल माध्यमांचा सर्जनशीलपणे वापर करण्यात आला आहे — युट्यूब, व्हॉट्सअ‍ॅप, इंस्टाग्राम आणि इतर प्लॅटफॉर्म्सचा वापर करून हे लोक लोकांचा विश्वास संपादन करत होते.
या घटनेमुळे अनेक प्रश्न समोर येतात — नासिरने पोलीस नोकरी का सोडली? युट्यूबर म्हणून तो काय करत होता? भारतीय क्रिकेटपटू त्यांच्या जाळ्यात कसे अडकले? आणि सगळ्यात महत्त्वाचं — ही यंत्रणा किती खोलवर पसरली आहे?
या प्रश्नांची उत्तरं आपण पुढच्या भागांमध्ये शोधूया…
पाकिस्तानचा नवा डाव — हेरगिरीतून युट्यूबपर्यंत
भारतीय गुप्तचर यंत्रणांनी उघड केलेल्या या प्रकरणात एक धक्कादायक नमुना समोर आला आहे — पाकिस्तानची गुप्तचर संस्था ISI आता पारंपरिक हेरगिरीच्या मार्गांऐवजी डिजिटल माध्यमांचा अधिक चतुर वापर करू लागली आहे. युट्यूब, इन्स्टाग्राम, WhatsApp यांसारख्या सामान्य नागरिकांसाठी असलेल्या अॅप्सचा वापर करून त्यांनी आपली ‘हनीट्रॅप’ स्ट्रॅटेजी अधिक प्रभावी बनवली आहे.
या ऑपरेशनसाठी ISI ने दोन मुख्य खेळाडू निवडले:
- नासिर — एक माजी पोलीस अधिकारी, ज्याने भारतातील आपल्या ओळखी आणि पोलिसी नेटवर्कचा वापर करून विश्वासार्हता मिळवली.
- नौशाबा शहजाद उर्फ मॅडम एन — सोशल मिडियावर खोट्या प्रोफाइल्स तयार करून, भारतीय युवकांशी मैत्रीपूर्ण संवाद साधणारी एक कुशल महिला एजंट.
ISI ने यांना भारतीय युट्यूबर्स, इन्फ्लुएन्सर्स आणि काही क्रिकेटपटूंना target करण्यासाठी नियुक्त केलं होतं. नासिर युट्यूबवर एक ‘लाइफस्टाइल’ आणि ‘मोटिवेशनल’ व्हिडिओ तयार करणारा एक सामान्य चेहरा वाटायचा. पण पडद्यामागे, तो भारतातील लोकांना ISI च्या हाती देण्याचं काम करत होता. तो आणि नौशाबा, दोघंही ISI आणि भारतीय नागरिक यांच्यात बिचौल्याचं काम करत होते — target निवडणं, त्यांच्याशी मैत्री वाढवणं, आणि हळूहळू संवेदनशील माहिती मिळवणं.
हे सगळं अतिशय योजनाबद्ध पद्धतीने केलं जात होतं:
- व्हॉट्सअ‍ॅप कॉल्स, मेसेजिंगसाठी क्लाउड-बेस्ड अॅप्सचा वापर
- कॉल्समध्ये आवाज बदलणाऱ्या apps चा वापर
- VPN आणि खोटे प्रोफाईल्सद्वारे ट्रॅकिंगपासून बचाव
- त्यांच्या खऱ्या ओळखी पूर्णपणे लपवून, फसवणूक करत राहणं
यातून हे स्पष्ट होतं की, पाकिस्तानी गुप्तचर संस्था आता फक्त बॉर्डर पार करत नाही, तर इंटरनेटच्या माध्यमातून तुमच्या फोनपर्यंत पोचत आहे.
भारताच्या दृष्टीने ही केवळ एक घटना नाही — ही एक ट्रेंड बनू पाहणारी रणनीती आहे. आणि म्हणूनच यावर वेळेत कारवाई करणे, हे आवश्यक होतं.
नासिरची कहाणी — देशसेवेपासून देशद्रोहापर्यंत
नासिर या नावाचा माणूस काही काळापूर्वीपर्यंत एक सामान्य पोलीस अधिकारी होता. देशाच्या सुरक्षेसाठी काम करणारा, शिस्तबद्ध जीवन जगणारा. पण या पोलीस अधिकाऱ्याने अचानक नोकरी सोडली आणि युट्यूबर म्हणून नव्या आयुष्याची सुरुवात केली. प्रथमदर्शनी हे सामान्य वाटू शकतं — अनेक लोक सरकारी नोकऱ्या सोडून डिजिटल माध्यमांकडे वळतात. पण नासिरच्या बाबतीत ही गोष्ट वेगळी ठरली.
त्याने युट्यूबवर एक प्रेरणादायी आणि सामाजिक संदेश देणारा चेहरा उभा केला. त्याच्या व्हिडीओंमध्ये सामान्य जीवनातील मुद्दे, प्रेरणादायक कथा, काही वेळा राजकीय-सामाजिक चर्चा यावर भाष्य असायचं. त्यामुळे त्याला एक विशिष्ट प्रकारचा विश्वास आणि ओळख मिळाली — विशेषतः देशभक्तीचे मुखवटे घालून अनेक तरुण त्याच्याशी जोडले गेले.
मात्र आता समोर आलेल्या तपासात असं लक्षात आलं आहे की, ही युट्यूब करिअर ही फक्त एक ‘कव्हर स्टोरी’ होती. खऱ्या अर्थाने, तो ISI साठी हेरगिरीचं काम करत होता. त्याची पोलीस पार्श्वभूमी, त्यातून मिळालेली प्रणालीबद्दलची माहिती, आणि सोशल मिडिया माध्यमांचा सर्जनशील वापर — याचा संगम करून त्याने एका गुप्त नेटवर्कमध्ये काम सुरू केलं.
नासिरने काही क्रिकेटपटूंशी किंवा इन्फ्लुएन्सर्सशी ‘मैत्रीपूर्ण संपर्क’ प्रस्थापित केला होता. त्यासाठी त्याने खालील क्लृप्त्या वापरल्या:
- ‘मॅडम एन’ ची मदत घेऊन विश्वास निर्माण करणं
- खासगी संवादात त्यांच्या गरजा, आवडी समजून घेणं
- आणि मग हळूहळू त्यांच्याकडून माहिती मिळवणं
अशा प्रकारे नासिरने ‘मुलाखती’, ‘पॉडकास्ट’, किंवा ‘स्पॉन्सरशिप’ च्या नावाखाली लोकांशी संपर्क साधला. काही ठिकाणी त्याने आर्थिक मदतीची ऑफर करून गोंधळात पाडण्याचा प्रयत्न केला. त्याचं युट्यूबवरचं अस्तित्व ही त्याची विश्वासार्हता सिद्ध करणारी ढाल बनली होती.
ह्या सगळ्यातून एक गोष्ट स्पष्ट होते — देशभक्तीचा झगा परिधान करून, हेरगिरीचा सापळा रचणाऱ्या लोकांचं नवीन रूप म्हणजे डिजिटल देशद्रोह.
हनीट्रॅप, सोशल मीडिया, आणि हेरगिरीचे तंत्र
भारतात आतापर्यंत जेव्हा ‘हनीट्रॅप’ शब्द ऐकला जातो, तेव्हा मनात एखादं जुनं सिनेमा किंवा एखादी क्लासिक गुप्तहेर कथा आठवते — जिथे गुप्त माहिती मिळवण्यासाठी आकर्षणाचं शस्त्र वापरलं जातं. पण आता हाच हनीट्रॅप डिजिटल युगात रूपांतरित झाला आहे, आणि त्याचं नवीन मैदान बनलंय — सोशल मीडिया.
ISI साठी काम करणाऱ्या ‘मॅडम एन’ म्हणजे नौशाबा शहजाद हिचं कामच होतं अशा जाळ्यांची रचना करणं. ती अनेकदा बनावट नावाने, छायाचित्रे वापरून, आकर्षक प्रोफाईल्स तयार करत असे. या प्रोफाईल्सवरून ती भारतीय तरुणांशी, क्रिकेटपटूंशी, सोशल मिडिया इन्फ्लुएन्सर्सशी संपर्क करायची. तिचं उद्दिष्ट एकच — त्यांच्या जीवनात प्रवेश मिळवणे.
हनीट्रॅपसाठी वापरले जाणारे डिजिटल तंत्र अत्यंत गुंतागुंतीचं आणि नियोजनबद्ध होतं:
- फेक प्रोफाईल्स: इंस्टाग्राम, फेसबुक, WhatsApp वर बनावट महिलांचे प्रोफाईल्स तयार केली जात. त्यामध्ये सुंदर फोटो, फॉलोअर्स, आणि जीवनशैली दाखवणारी मजकूर तयार केला जाई.
- संपर्क प्रस्थापित करणे: हे प्रोफाईल्स वापरून टार्गेट व्यक्तींशी दोस्ती केली जाई, त्यांच्या आवडी निवडी जाणून घेतल्या जात.
- मजकूर शेअरिंग: हळूहळू वैयक्तिक संवाद सुरू होत, मग काही वेळाने ‘खाजगी फोटो’, कॉल्स, किंवा इतर प्रकारचे बोलणे सुरू केलं जाई.
- माहिती मागवणे किंवा ब्लॅकमेल: एकदा विश्वास बसल्यावर किंवा काही खाजगी संवाद जपून ठेवून, त्या व्यक्तीला ISI साठी उपयुक्त माहिती देण्यास भाग पाडले जाई.
नासिर आणि मॅडम एन हे दोघं मिळून भारतातील अशा अनेक व्यक्तींशी संपर्कात होते — विशेषतः जे क्रिकेटशी, संरक्षणाशी, किंवा माहिती तंत्रज्ञानाशी निगडित होते. कारण या क्षेत्रातील लोकांकडून संवेदनशील माहिती मिळण्याची शक्यता अधिक होती.
या हनीट्रॅप मोहिमेमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या चॅनल्समध्ये समावेश होता:
- WhatsApp आणि Signal वर गुप्त चॅट्स
- VPN वापरून IP अ‍ॅड्रेस लपवणे
- आवाज बदलणाऱ्या अॅप्सचा वापर
विशेष म्हणजे, या सगळ्या संवादात कुठेही थेट ‘ISI’ किंवा ‘पाकिस्तान’ चं नाव नसायचं. सर्व काही एवढं व्यावसायिक आणि चिकाटीने चालत होतं की, सामान्य माणसाला त्यात धोका वाटतही नसे.
भारतीय तपास संस्थांनी वेळेवर लक्ष दिलं नसतं, तर हा सापळा अनेकांची गोपनीयता आणि देशाची सुरक्षा धोक्यात घालू शकला असता.
भारतीय तपास यंत्रणांची कारवाई आणि प्रतिक्रिया
या प्रकरणाचं गांभीर्य लक्षात घेत भारतीय तपास यंत्रणांनी त्वरीत कारवाई सुरू केली. एका सामान्य युट्यूबरकडून सुरु झालेला संशय अखेर ISI च्या मोठ्या नेटवर्कपर्यंत पोहोचला. गुप्तचर संस्था RAW, IB, आणि पोलीस सायबर विभाग यांनी एकत्रितपणे हा तपास हाती घेतला आणि काही आठवड्यांतच मोठा खुलासा झाला.
सुरुवातीला काही क्रिकेटर्स आणि इन्फ्लुएन्सर्सनी त्यांच्या प्रोफाईलवरून किंवा मेसेजेसमधून अस्वस्थता जाणवू लागल्याचं संबंधित एजन्सींना कळवलं. या सूचनांवरून तपासाला दिशा मिळाली. नासिरच्या सोशल मिडिया प्रोफाईल्स, युट्यूब कंटेंट, फोन रेकॉर्ड्स, आणि संपर्क साखळी यांचं बारकाईने विश्लेषण केलं गेलं.
या चौकशीत पुढील महत्त्वाचे मुद्दे समोर आले:
- नासिरने ISI च्या इशाऱ्यावरून अनेक लोकांशी संवाद साधला होता.
- त्याचे अनेक संवाद ‘मॅडम एन’ च्या प्रोफाईलशी एकसंध होते.
- काही खाजगी मेसेज आणि कॉल्समध्ये संवेदनशील माहितीची देवाणघेवाण होत असल्याचे पुरावे सापडले.
सर्वात मोठा धक्का म्हणजे — या सगळ्याचं नेटवर्क केवळ भारतापुरतंच मर्यादित नव्हतं. या जाळ्याचे काही संपर्क बांगलादेश, श्रीलंका, आणि दुबईमधूनही कार्यरत होते. त्यामुळे हे प्रकरण आंतरराष्ट्रीय पातळीवरच्या हेरगिरीत रूपांतरित झालं.
तपास संस्थांकडून घेण्यात आलेली महत्त्वाची पावलं:
- नासिर आणि नौशाबा यांना चौकशीसाठी ताब्यात घेण्यात आलं.
- त्यांच्या डिजिटल डिव्हायसेसची फॉरेन्सिक तपासणी सुरू आहे.
- काही इन्फ्लुएन्सर्सना गोपनीयतेतून समन्स देऊन चौकशीसाठी बोलावण्यात आलं.
- युट्यूबवरून आणि सोशल मिडिया प्लॅटफॉर्म्सकडून त्यांच्या संवादांचे लॉग मागवण्यात आले.
भारत सरकारची भूमिका:
सरकारने हे प्रकरण गंभीरतेने घेतलं असून सायबर सुरक्षेसाठी नवीन उपाययोजना आखल्या जात आहेत. केंद्रीय गृह मंत्रालयाने याप्रकरणी निवेदन देत सांगितले की, “डिजिटल माध्यमांचा वापर करून देशाच्या सुरक्षेला धोका देणाऱ्या कोणत्याही प्रयत्नाला शून्य सहनशीलतेनं वागवले जाईल.”
या घटनेने नागरिकांमध्येही एक नवा जागर निर्माण केला आहे. अनेक लोक आता त्यांच्या सोशल मीडिया संवादांकडे अधिक सावधपणे पाहू लागले आहेत.
निष्कर्ष — डिजिटल युगातील नवे धोके आणि सतर्कता
हा सगळा प्रसंग आपल्याला एक मोठा इशारा देऊन जातो — की हेरगिरी आता बॉर्डरपलीकडून केवळ शस्त्र आणि स्फोटकांच्या माध्यमातून होत नाही, तर ती आपल्या मोबाइलमध्ये, सोशल मिडिया अकाउंटमध्ये, अगदी युट्यूब चॅनेलमध्येही लपलेली असू शकते.
नासिरसारखा माजी पोलीस अधिकारी आणि ‘मॅडम एन’सारखी सोशल मिडिया हनीट्रॅपर हे फक्त दोन चेहरे आहेत — पण हे नेटवर्क किती खोलवर पसरलेलं असेल, हे सांगणं कठीण आहे. यामागचा डाव फक्त माहिती मिळवण्यापुरता मर्यादित नसतो, तर देशाच्या सुरक्षेस, मानव्यतेस, आणि विश्वासास गालबोट लावणारा असतो.
ही घटना आपल्याला खालील काही गोष्टी शिकवून जाते:
- डिजिटल व्यवहारात विश्वास ठेवताना सावधगिरी बाळगणे गरजेचे आहे.
- कुठल्याही अनोळखी प्रोफाइलशी संवाद करताना, खासगी माहिती शेअर करण्यापूर्वी दोनदा विचार करा.
- समोरचा व्यक्ती कितीही ‘verified’ किंवा ‘लोकप्रिय’ वाटत असला, तरी त्यामागे काहीतरी लपलेलं असू शकतं.
- आपल्या देशाबाबतची संवेदनशील माहिती, प्रवासाची माहिती, सुरक्षा व्यवस्थेबाबतचे तपशील — हे कधीही सोशल मिडियावर मोकळं लिहू नका.
शेवटी, भारत एक डिजिटल राष्ट्र बनत आहे — पण त्याचबरोबर आपण ‘डिजिटल देशभक्त’ बनलो पाहिजे. सरकारने, तपास यंत्रणांनी, आणि नागरिकांनी एकत्र येऊन यंत्रणांना बळकट करायला हवं. कारण हा लढा आता बंदुकींचा नाही — तर मोबाईल, स्क्रीन, आणि ‘क्लिक’चा आहे.
ज्यांच्या हातात मोबाईल आहे, त्यांच्याच हातात आता भारताची सुरक्षा आहे.
बाह्य दुवे
- [Indian Express: Trapping social media influencers – ISI’s strategy to weave an espionage‑cum‑propaganda network] ndtv.com+15indianexpress.com+15timesofindia.indiatimes.com+15
- [NDTV: How ‘Madam N’ lured Indian social media influencers to spy for Pakistan] timesofindia.indiatimes.com+5ndtv.com+5indiatvnews.com+5
- [The Times of India: ‘Madam N’ and influencer spies – How Pakistani businesswoman built sleeper cell network in India] timesofindia.indiatimes.com+11ndtv.com+11timesofindia.indiatimes.com+11
- [FirstPost: Who is Pakistan’s ‘Madam N’, who trapped Indian YouTubers …] firstpost.com
- [Indian Today: Honeytraps and high treason – The faces behind India’s spy scandals] e
