प्रस्तावना: देवाचा फोटो आणि देशद्रोह?
भारतात व्हॉट्सअ‍ॅप किंवा टेलिग्रामवर देव-देवतांचे फोटो प्रोफाईलवर ठेवणे ही एक सामान्य बाब आहे. श्रद्धा, निष्ठा, आणि आध्यात्मिक ओळख या भावनांचा तो एक निखळ, निरागस आविष्कार असतो. आपण सगळेच अशा डीपीज्‌ला बघून मनातून काहीसा आपलेपणा अनुभवतो — “अरे, हाच तर आपल्यासारखा धार्मिक माणूस दिसतो.”
मात्र, महाराष्ट्र ATS च्या ताज्या खुलाश्याने हे चित्र पूर्णतः हादरून टाकलं आहे. या तपासातून असं समोर आलंय की, पाकिस्तानशी संबंधित असलेल्या हेरगिरी नेटवर्कने भारतीय नागरिकांमध्ये आत्मविश्वास निर्माण करण्यासाठी आणि संशय टाळण्यासाठी हाच धार्मिक श्रद्धेचा मार्ग निवडला. त्यांनी WhatsApp आणि Telegram प्रोफाईल्सवर भारतीय देव-देवतांचे फोटो लावले, ज्यामुळं कोणीही त्यांच्यावर सहज विश्वास ठेवावा.
हे थेट श्रद्धेच्या भावनेवर आणि डिजिटल साक्षरतेच्या अभावावरचं एक घातक आक्रमण होतं. कारण यामागे फक्त सोशल मीडिया वापरण्याचा हेतू नव्हता — यामागे होता देशविरोधी हेरगिरीचा डाव. आणि तोही इतका सूक्ष्म आणि ‘देसी स्टाइल’ मध्ये की, साधारण नागरिकच नव्हे, तर प्रशिक्षित व्यक्तीसुद्धा गोंधळात पडेल.
या घटनाक्रमाने एक गंभीर प्रश्न उपस्थित केला आहे:
आपण श्रद्धा आणि संशय या दोन्हीचा समतोल राखत आहोत का?
व्हॉट्सअ‍ॅपवर देवतांचे फोटो — हेरगिरीचा नवा मुखवटा
महाराष्ट्र ATS च्या तपासात उघड झालेला एक अत्यंत धक्कादायक भाग म्हणजे पाकिस्तानी हेरगिरी नेटवर्कची ही “सांस्कृतिक सायकोलॉजिकल वॉरफेअर” पद्धत. ही केवळ गुप्त माहिती मिळवण्याची खेळी नव्हती, तर भारतीय जनतेच्या भावनिक आणि धार्मिक भावना ओळखून त्याचा वापर करून विश्वास निर्माण करण्याची कुशल रणनीती होती.
नेमकी योजना काय होती?
- पाकिस्तानी हॅन्डलर्सनी WhatsApp आणि Telegram वर बनावट प्रोफाइल्स तयार केल्या.
- या प्रोफाइल्समध्ये राम, कृष्ण, शिव, देवी, साईबाबा, वारीतील पांडुरंग वगैरे प्रसिद्ध देवतांचे फोटो प्रोफाईल डीपी म्हणून वापरले गेले.
- अनेक प्रोफाइल्सवर काशी, तिरुपती, शिर्डी, उज्जैन यांसारख्या मंदिरांचे फोटो होते, जे भारतीय धार्मिकतेचे प्रतीक आहेत.
- त्यात भर म्हणून, या प्रोफाईल्सना जीपीएस लोकेशन किंवा टॅगिंग अशा ठिकाणी सेट केल्या होत्या ज्या भारतातल्या मंदिर परिसराशी संबंधित भासाव्यात.
यामागचं मानसशास्त्र काय?
भारतीय समाजात धर्म हा अतिशय संवेदनशील आणि व्यक्तिगत विषय आहे. कोणी तुमच्या श्रद्धेची भाषा बोलत असेल, तुमच्या देवतेचा फोटो ठेवत असेल, तर “तो आपलाच आहे” असं समजण्याचा कल नैसर्गिक आहे.
पाकिस्तानच्या एजंटांनी याच भावना हेरल्या आणि त्याचा उपयोग केला —
- संवाद सुरू करणं सोपं होईल,
- संशय कमी राहील,
- आणि एकदा संवाद सुरू झाला की, हळूहळू हनीट्रॅप किंवा माहिती काढण्याची पद्धत वापरता येईल.
हे फक्त साधं DP नव्हतं
DP (Display Picture) म्हणजे केवळ फोटो नसून, संकेत असतो. तो व्यक्तीच्या विचारांचा, ओळखीचा, विश्वासार्हतेचा. या तपासातून हे सिद्ध झालं की शत्रू राष्ट्र आता फक्त फौज, बॉम्ब, किंवा सायबर अटॅकच नाही करत — ते आपल्या मनात शिरण्याचा, श्रद्धेतून विश्वास मिळवण्याचा, आणि शेवटी माहिती चोरण्याचा मार्ग निवडत आहेत.
पाकिस्तानी ‘हनीट्रॅप’ ऑपरेशनचं तपशीलवार विश्लेषण
हनीट्रॅप — एक अशा प्रकारची हेरगिरीची पद्धत, जी बाहेरून आकर्षक वाटते पण आतून अत्यंत धोकादायक असते. पाकिस्तानच्या हेरगिरी यंत्रणांनी याच हनीट्रॅपचा वापर भारतातील संवेदनशील माहिती मिळवण्यासाठी केला आहे, आणि तोही आपल्या धर्म, संस्कृती, आणि भावना यांच्या मुखवट्याआड.
हनीट्रॅप म्हणजे काय?
हनीट्रॅप ही एक प्रकारची मानसिक जाळं असतं, जिथे फेक महिला प्रोफाइल्सद्वारे (कधी कधी प्रत्यक्ष फोन कॉल्सद्वारेही) पुरुषांना, विशेषतः सरकारी कर्मचारी, लष्करी जवान, पोलिस अधिकारी यांना आकर्षित केलं जातं.
हळूहळू मैत्री, मग विश्वास, आणि मग — गुप्त माहितीची मागणी.
या प्रकरणात नेमकं काय घडलं?
- ATS च्या तपासात असं दिसून आलं की फेक महिला प्रोफाईल्स वापरून काही भारतीयांना सतत टेक्स्ट्स आणि कॉल्स येत होते.
- संवादाच्या सुरुवातीस भक्तिपूर्ण डीपी, धार्मिक मेसेजेस, आणि संस्कारी ओळख वापरली जात होती.
- पुढे मैत्रीचा ओढा निर्माण करून व्यक्तिगत किंवा कामाशी संबंधित माहिती विचारण्यात येत होती.
- काही प्रकरणांमध्ये फोन नंबर, मेल आयडी, पद, किंवा ठिकाणाबाबतची माहिती अगदी सहज पद्धतीने मिळवण्यात आली होती.
लष्कर आणि सुरक्षा यंत्रणा हे टार्गेट
तपास यंत्रणांनी सांगितले की या प्रोफाइल्सचे लक्ष मुख्यतः होते —
- लष्करी कॅम्पमध्ये कार्यरत कर्मचारी
- कम्युनिकेशन सेक्टरमधील अधिकारी
- सरकारी टेलीफोन नेटवर्कवर काम करणारे लोक
- आणि काही वेळा सामान्य नागरिकही, जे अनवधानाने महत्त्वाची माहिती शेअर करू शकतात.
याआधीही अशी प्रकरणं घडली होती
- 2020 मध्ये राजस्थानमधील जवान एका फेक महिला प्रोफाइलला इम्प्रेस होऊन गुप्त माहिती शेअर करताना पकडला गेला होता.
- DRDO (संरक्षण संशोधन संस्था) मधील वैज्ञानिक फेक फेसबुक प्रोफाईलमुळे अडकला होता.
- त्याच पद्धतीनं WhatsApp वरून संवाद सुरू होतो, आणि मग माहिती मागितली जाते.
हा फक्त “डिजिटल गुन्हा” नाही — ही एक युद्धनीती आहे
या सगळ्या घटनांवरून एक गोष्ट स्पष्ट होते — पाकिस्तान केवळ सिमेवरच नाही, तर आपल्या मनावरही आक्रमण करत आहे.
भक्ती, श्रद्धा, आणि नातेसंबंध या संवेदनशील बाबी वापरून आपली सुरक्षेची भिंत कोसळवण्याचा डाव रचला जातोय.
भारतातल्या सुरक्षायंत्रणांची कारवाई आणि ATS चा खुलासा
महाराष्ट्र ATS ने या प्रकरणात फार मोठी आणि सखोल तपासमोहीम राबवली. सुरुवातीला काही संशयास्पद WhatsApp आणि Telegram प्रोफाईल्सकडे लक्ष गेलं, जे नियमित भारतीय मोबाईल नंबरसारखेच होते, आणि त्यावर श्रद्धास्थळांचे फोटो होते. परंतु, संवादाचा स्वर, प्रश्नांची पद्धत, आणि माहिती गोळा करण्याचा कल पाहून अधिकाऱ्यांच्या लक्षात आलं की हे केवळ भक्तीपर व्यक्तिमत्त्व नसून काहीतरी गडबड आहे.
ATS चा तपास नेमका कसा पुढे गेला?
- काही प्रोफाईल्सनी केलेले संवाद जतन करून डिजिटल फॉरेन्सिक टीमकडे सुपूर्द करण्यात आले.
- जेव्हा त्या नंबरांचे लोकेशन तपासण्यात आले, तेव्हा ते भारतात नव्हे तर सीमेलगतच्या भागांतून किंवा VPN वापरून ऑपरेट केले जात असल्याचे आढळले.
- यामध्ये एक खास बाब म्हणजे टेम्प्लेट स्वरूपात वापरले जाणारे मेसेजेस, जसे की “जय श्रीराम”, “आपण कुठल्या मंदीरात गेलेला फोटो आहे का?” यांसारखे प्रश्न — जे धर्माच्या नावाने संवाद उघडण्यासाठी वापरले जात होते.
कोणकोणत्या राज्यांमध्ये हे अकाउंट्स सक्रिय होते?
सूत्रांच्या माहितीनुसार:
- महाराष्ट्र, राजस्थान, उत्तर प्रदेश, पंजाब, आणि मध्य प्रदेशमध्ये अशा प्रोफाईल्सचे अंश आढळले.
- विशेषतः ज्या भागांमध्ये लष्करी कॅम्प, कम्युनिकेशन हब, किंवा सरकारी कार्यलये आहेत तिथं या नंबरांची उपस्थिती अधिक होती.
केंद्र सरकार आणि गृहखात्याची भूमिका
तपासाच्या वेळी महाराष्ट्र ATS ने माहिती केंद्रीय गुप्तचर विभाग (IB), NIA आणि गृह मंत्रालयाशी शेअर केली.
त्यावरून काही संदिग्ध नंबर केंद्राच्या रडारवर आणले गेले. सरकारने सर्व सुरक्षा यंत्रणांना सतर्कतेचा इशारा दिला आणि अधिकाधिक प्रशिक्षण देण्याच्या सूचना दिल्या.
सोशल मीडियावर लक्ष ठेवण्यासाठी नवीन आदेश
या प्रकारांमुळे WhatsApp, Telegram सारख्या अ‍ॅप्सकडून “डिव्हाइस लोकेशन लॉग” आणि “Unusual Activity Reports” मागवण्यात आले आहेत.
साथच, सरकारने नागरिकांना “अनोळखी महिला प्रोफाईल्स किंवा अति धार्मिक प्रोफाईल्सशी संवाद करताना खबरदारी घ्या” असा सार्वजनिक इशारा जारी केला.
या कारवाईमुळे शंभरहून अधिक फेक प्रोफाईल्स निष्क्रिय करण्यात आल्या, आणि काही संशयित व्यक्तींवर गुप्त तपास सुरू आहे.
धार्मिक श्रद्धा VS डिजिटल हेरगिरी — सामाजिक धोका
भारतीय समाजात धर्म हा केवळ श्रद्धेचा विषय नसून, ओळखीचा आणि विश्वासाचा एक घटक आहे. सोशल मीडियावर कोणाच्या डीपीवर राम, कृष्ण, शिव किंवा एखाद्या पवित्र मंदिराचा फोटो दिसला, की आपण नकळत त्याला आपलंसं मानतो. हीच भावना — श्रद्धेची — हेरगिरीसाठी वापरली जातेय, हे या प्रकरणातून स्पष्ट झालं आहे.
श्रद्धा: आपली ताकद की आपली कमजोरी?
- भारतात अनेक लोक आपली डिजिटल ओळख ही धार्मिक आधारावर रंगवतात.
- WhatsApp DP, स्टेटस, Telegram चॅनेल्समध्ये “जय श्रीराम”, “हर हर महादेव” किंवा मंदीरांचे फोटो अगदी सहज दिसतात.
- यात काहीही चुकीचं नाही — पण जेव्हा हेच घटक फसवणुकीसाठी वापरले जातात, तेव्हा ते आपली कमजोरी बनतात.
सोशल मीडियावरल्या भावनिक साखळ्या
- पाकिस्तानी नेटवर्क्सनी भारतीय मानसिकतेचा सखोल अभ्यास करून ही रणनीती आखली होती.
- भावनिक ओळख निर्माण केल्यानंतर काही साधे प्रश्न विचारले जातात, जसे की:
- “तुमचं कुटुंब कुठे आहे?”
- “तुम्ही कुठे काम करता?”
- “तुमचं मंदिराचं फोटो खूप छान आहे, आणखी पाठवा ना!”
- हे प्रश्न निव्वळ चॅट नाही, तर माहिती संकलनाचं साधन असतात.
परिणाम — समाजात संशय आणि अविश्वासाचं वातावरण?
या प्रकारांमुळे अनेक सामान्य, श्रद्धाळू लोकांवरही संशय घेण्याची वेळ येऊ शकते.
- कोणी खरोखर धार्मिक भावनेनं फोटो ठेवत असेल, तरी त्याच्यावर “हा बनावट तर नाही ना?” असं वाटू लागेल.
- हे समाजात एक प्रकारचं डिजिटल अविश्वासाचं विष पसरवण्याचं काम करतं.
सुरक्षिततेच्या नावाखाली श्रद्धेवर गदा?
जर प्रत्येक धार्मिक डीपी असलेली प्रोफाइल संशयित वाटू लागली, तर श्रद्धेचा मोकळा अभिव्यक्तीसुद्धा बाधित होईल.
म्हणूनच गरज आहे ती — समतोलाची.
श्रद्धा ठेवा, पण डिजिटल सावधगिरीचं भान बाळगा.
सामान्य नागरिकांसाठी सूचना आणि सावधगिरी
या प्रकारच्या हनीट्रॅप आणि डिजिटल हेरगिरीमधून एक गोष्ट स्पष्ट होते — सामान्य नागरिक हीच पहिली सुरक्षा भिंत असते. त्यामुळे प्रत्येकानेच काही मूलभूत खबरदारी घेतली पाहिजे. श्रद्धा आणि डिजिटल सुरक्षितता यांचा समतोल राखणं हे आजच्या काळात अत्यावश्यक बनलं आहे.
१. अनोळखी प्रोफाईल्सशी संवाद टाळा
- WhatsApp, Telegram, Instagram, Facebook यांसारख्या प्लॅटफॉर्मवर जर कोणत्याही अनोळखी व्यक्तीकडून मेसेज आला, विशेषतः त्याच्या प्रोफाईलवर धार्मिक फोटो, सुंदर मुलीचे चित्र, किंवा भावनिक मेसेजेस असतील — तर लगेचच संशयाने बघा.
- “तुमचा फोटो छान आहे”, “तुमच्याशी बोलायला आवडलं” — अशा संवादांमागे हेरगिरीची छुपी योजना असू शकते.
२. कोणतीही वैयक्तिक किंवा व्यावसायिक माहिती शेअर करू नका
- तुमचे कामाचे ठिकाण, तुमचं पद, तुम्ही कुठे पोस्टिंगवर आहात, तुमचा ई-मेल किंवा ID कार्डचा फोटो — हे सर्व हेरगिरीसाठी मौल्यवान माहिती असते.
- अशा माहितीची शेअरिंग केवळ जवळच्या आणि ओळखीच्या लोकांपुरती मर्यादित ठेवा.
३. धार्मिक डीपी किंवा स्टेटस वापरणं चूक नाही — पण भान ठेवा
- आपली श्रद्धा मोकळेपणाने व्यक्त करणं चुकीचं नाही. मात्र, यामागे कुणी ती “हथियार” म्हणून वापरतंय का? हे ओळखणं महत्वाचं आहे.
- नेहमी सतर्क राहा की “समोरची व्यक्ती खरी आहे की मुखवटा घालून आलेली आहे?”
४. हेरगिरी संशय असल्यास त्वरित कळवा
- कुठल्याही संशयास्पद प्रोफाईलचा सामना झाल्यास:
- ती प्रोफाईल ब्लॉक करा
- तिचे मेसेजेस सेव्ह करा
- आणि संबंधित सायबर पोलिस किंवा ATS हेल्पलाइनवर संपर्क साधा.
५. लष्कर, पोलीस, सरकारी कर्मचाऱ्यांसाठी विशेष खबरदारी
- ज्या व्यक्तींवर संवेदनशील माहिती असते, त्यांनी कोणत्याही सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर वैयक्तिक माहिती शेअर न करण्याचं प्रशिक्षण घ्यावं.
- सरकारतर्फे दिल्या जाणाऱ्या डिजिटल सेफ्टी अ‍ॅडव्हायझरीज नियमित वाचा आणि पाळा.
या उपाययोजना केवळ तुमच्या वैयक्तिक सुरक्षेसाठी नव्हेत, तर त्या देशाच्या सामूहिक सुरक्षेसाठीही अत्यंत आवश्यक आहेत.
निष्कर्ष: श्रद्धेचा मुखवटा — देशद्रोहाचं नवं शस्त्र
या घटनेने आपल्याला एक अत्यंत कटू पण आवश्यक सत्य समोर आणून दिलं आहे — श्रद्धा, जी आपल्या संस्कृतीचा कणा आहे, तीच आता शत्रू राष्ट्रांच्या हेरगिरीचे शस्त्र बनवली जात आहे.
देवतांचे फोटो, मंदिरांचे दृश्य, आणि संस्कृतीशी जोडलेली भाषा — हे सगळं फक्त आपुलकी वाढवण्यासाठी नाही, तर संशय टाळण्यासाठी वापरण्यात आलं.
हे केवळ WhatsApp आणि Telegram वरच्या बनावट प्रोफाइल्सपुरतं मर्यादित नाही. हे एक सांस्कृतिक आक्रमण आहे — मानसिक युद्ध.
आपण काय शिकलं?
- डिजिटल साक्षरता ही केवळ तंत्रज्ञान वापरण्याची क्षमता नसून, ती संशय, शहाणपणा आणि सुरक्षा यांची एकत्रित समज आहे.
- सोशल मीडियावर कोणाशी संवाद साधायचा, कोणाला उत्तर द्यायचं, कोणत्या गोष्टी शेअर करायच्या — या सगळ्याबाबत आता अधिक सजग होण्याची गरज आहे.
सरकार आणि नागरिकांचा संयुक्त बचाव
- सरकार आणि सुरक्षा यंत्रणांनी या प्रकारचं गांभीर्य ओळखून जनजागृती, प्रशिक्षण, आणि डिजिटल निरीक्षण वाढवलं पाहिजे.
- नागरिकांनीही भावनिक फसवणुकीच्या शक्यतेला ओळखून, भावनांपेक्षा वास्तवाच्या आधारे निर्णय घ्यायला शिकावं.
शेवटचं वाक्य…
आपली श्रद्धा ही आपली ताकद आहे — पण तीच जर शत्रूच्या हाती लागली, तर ती आपली दुर्बलता बनू शकते.
म्हणूनच, श्रद्धा ठेवा… पण डोळसपणे, सजगतेने आणि देशहित लक्षात ठेवून.
