प्रस्तावना — नवा सूर, नव्या शक्यता
दादर-माहीम परिसरात पर्यावरण दिनाच्या निमित्ताने सुरू झालेल्या ‘खिळेमुक्त वृक्ष अभियान’चा उद्देश जरी झाडांना वाचवण्याचा असला, तरी त्या निमित्ताने उठलेल्या एका राजकीय विधानाने महाराष्ट्राच्या राजकारणात नवा सूर दिला आहे. मनसे अध्यक्ष राज ठाकरे यांचे पुत्र अमित ठाकरे यांनी या उपक्रमात प्रत्यक्ष सहभाग घेत पत्रकारांशी संवाद साधला. त्यांच्या चेहऱ्यावरचा आत्मविश्वास आणि बोलण्यातून दिसणारी संयमित स्पष्टता ह्या दोन्ही गोष्टी नव्या पिढीतील राजकीय नेतृत्वाच्या उगमाची जाणीव करून देणाऱ्या होत्या.
“दोन भाऊ एकत्र येण्यात मला काही हरकत नाही. पण माध्यमांमधून बोलून युती होत नाही,” हे त्यांचं विधान जितकं शांत तितकंच खोल आहे. यामधून नुसती राजकीय प्रतिक्रिया नव्हे, तर एक जबाबदारीची जाणीव दिसून येते. आज महाराष्ट्राचं राजकारण अनेक संघर्षांतून आणि फुटींतून जात आहे. अशा वेळी अमित ठाकरे यांचं हे वक्तव्य — ज्यामध्ये न उगाळता, न टोचून, फक्त एक साधी गोष्ट मांडली गेली — ती युतीच्या राजकारणाच्या संभाव्य भविष्याकडे इशारा देणारी ठरते.
एकेकाळी एकत्र लढणारे ठाकरे घराण्याचे दोन प्रवाह आज वेगवेगळ्या राजकीय वळणांवर आहेत. मात्र, अमित ठाकरे यांच्या या वक्तव्याने पुन्हा एकदा “ठाकरे विरुद्ध ठाकरे”ऐवजी “ठाकरे आणि ठाकरे?” असा प्रश्न जनतेपुढे निर्माण झाला आहे. हा केवळ राजकीय चर्चेचा मुद्दा नाही, तर लाखो मनसे आणि शिवसेना कार्यकर्त्यांच्या भावनांचा भागही आहे. यामुळेच या विधानाकडे केवळ राजकीय प्रतिक्रिया म्हणून न पाहता एका संभाव्य एकत्र येण्याच्या प्रक्रियेतील पहिल्या शाब्दिक पावलासारखं पाहणं गरजेचं आहे.
सामाजिक भूमिकेतून राजकारणात प्रवेश — ‘खिळेमुक्त वृक्ष’ अभियान
पर्यावरण दिनाच्या दिवशी मनसेने घेतलेली पुढाकाराची भूमिका केवळ प्रतिकात्मक नव्हती, तर ती पक्षाच्या बदलत्या राजकीय दृष्टिकोनाचं द्योतक होती. ‘खिळेमुक्त वृक्ष अभियान’ हे अशा उपक्रमांपैकी एक, ज्यामध्ये राजकारणाऐवजी सामाजिक जाणीवेवर भर देण्यात आला. या मोहिमेचा उद्देश अगदी स्पष्ट होता — सार्वजनिक ठिकाणी झाडांच्या बुंध्यांवर ठोकले जाणारे खिळे, स्टील वायर, फलक आणि होर्डिंग्ज काढून टाकणे आणि झाडांना त्यांच्या नैसर्गिक वाढीसाठी मोकळं करणं.
या उपक्रमाचं विशेष वैशिष्ट्य म्हणजे, राज ठाकरे यांचे पुत्र आणि मनसेत सक्रिय असलेले अमित ठाकरे स्वतः रस्त्यावर उतरले. हातात कटर घेऊन त्यांनी कार्यकर्त्यांसोबत प्रत्यक्ष झाडांवरील खिळे काढले. राजकीय पुढाऱ्यांमध्ये जेव्हा प्रत्यक्ष कृतीपेक्षा फक्त भाषणबाजी दिसते, तेव्हा अशा कृतीतून मिळणारा संदेश फार वेगळा आणि प्रभावी असतो. अमित ठाकरे यांच्या उपस्थितीने या उपक्रमाला केवळ सामाजिक नव्हे, तर भावनिक आणि राजकीय वजन मिळालं.
मनसेचा गेल्या काही वर्षांतील प्रवास पाहता, हा पक्ष पूर्वी आक्रमक आंदोलनांसाठी, भाषिक अस्मितेसाठी ओळखला जायचा. परंतु आता ‘वृक्षसंवर्धन’, ‘प्लास्टिक विरोधी मोहीम’, ‘शहर स्वच्छता’ यासारख्या उपक्रमांद्वारे पक्षाची प्रतिमा बदलवण्याचा प्रयत्न सुरू आहे. यामध्ये अमित ठाकरे यांची भूमिका महत्त्वाची ठरत आहे. ते जुन्या पद्धतींना डावलत नव्या पिढीच्या अपेक्षा आणि वास्तव समजून घेण्याच्या प्रयत्नात असल्याचं चित्र या अभियानातून दिसून आलं.
या उपक्रमामुळे एक गोष्ट स्पष्ट झाली — मनसे आता ‘फक्त आंदोलन आणि घोषणांचा’ पक्ष राहिलेला नाही. ही एक संवेदनशील, सामाजिक प्रश्नांशी जोडलेली भूमिका आहे, जी सामान्य माणसांपर्यंत पोहोचण्याचा खरा प्रयत्न करते. आणि हाच प्रयत्न अमित ठाकरे राजकारणातल्या त्यांच्या पुढच्या प्रवासासाठी आधारभूत ठरू शकतो.
अमित ठाकरे युती प्रतिक्रिया — माध्यमांसमोरचा ठाम सूर
‘खिळेमुक्त वृक्ष’ अभियानानंतर जेव्हा माध्यमांनी अमित ठाकरे यांना मनसे आणि शिवसेना (ठाकरे गट) युतीबद्दल प्रश्न विचारले, तेव्हा त्यांनी कोणताही टाळाटाळ न करता थेट, पण संयमी उत्तर दिलं. “माझी भूमिका एवढीच आहे की, मीडियासमोर बोलून किंवा वर्तमानपत्रात बोलून युती होत नाही. दोन भावांनी बोललं पाहिजे,” हे वाक्य केवळ एक प्रतिक्रिया नव्हे, तर एक ठाम भूमिकेचं दर्शन घडवतं.
या विधानात एक स्पष्ट संदेश होता — जर युती व्हायची असेल, तर ती माध्यमांतून अफवा पेरून नाही, तर थेट संवादातून व्हायला हवी. अमित ठाकरे यांनी ‘दोन भावांनी एकमेकांचे नंबर आहेत’ असं म्हटलं, ज्याचा अर्थ अगदी सोपा होता – राज ठाकरे आणि उद्धव ठाकरे यांच्यात युतीसाठी आवश्यक ती दारे आजही उघडी आहेत, फक्त त्यांचं वापर करणं गरजेचं आहे.
हे विधान राजकीय दृष्टीने पाहता अत्यंत परिपक्व आणि दूरदर्शी वाटतं. सामान्यतः राजकारणात युती, आघाड्या याबद्दल चर्चा होताना आरोप-प्रत्यारोप किंवा भावनिक उकळ्या पाहायला मिळतात. पण अमित ठाकरे यांनी त्या सर्व टाळून केवळ संवादावर भर दिला. ते म्हणाले, “आम्ही बोलून काही फरक पडणार नाही,” म्हणजेच त्यांनी माध्यमांच्या चर्चेऐवजी जबाबदार राजकीय चर्चेचं महत्त्व अधोरेखित केलं.
यामध्ये लक्षात घेण्यासारखी बाब म्हणजे त्यांनी कुठेही उद्धव ठाकरे यांचे नाव थेट घेतले नाही, ना कोणत्याही राजकीय टीकेचा आधार घेतला. या पद्धतीने त्यांनी स्वतःची एक वेगळी ओळख निर्माण करण्याचा प्रयत्न केला आहे — जी राजकारणात परिपक्वतेचा लक्षण असते. माध्यमांच्या सवयीप्रमाणे, पत्रकारांनी हा मुद्दा खवखवण्याचा प्रयत्न केला असता तरी अमित ठाकरे शांत आणि मुद्देसूद राहिले. ही भूमिका त्यांना उर्वरित तरुण नेत्यांपेक्षा अधिक सुसंस्कृत आणि भावनाशील ठरवते.
या वक्तव्यामुळे एक बाब निश्चित झाली — अमित ठाकरे कुठल्याही राजकीय युतीच्या गदारोळात न फसता, संवाद, सहकार्य आणि सुसंवाद यांच्या मूलभूत गरजा ओळखतात. हेच त्यांच्या नेतृत्वशैलीचं खऱ्या अर्थाने वैशिष्ट्य ठरू शकतं.
राज ठाकरे-उद्धव ठाकरे युतीची शक्यता — स्वप्न की वास्तव?
अमित ठाकरे यांच्या “दोन भावांनी बोलणं गरजेचं आहे” या विधानामुळे एक प्रश्न पुन्हा ऐरणीवर आला — राज ठाकरे आणि उद्धव ठाकरे पुन्हा एकत्र येऊ शकतात का? याला उत्तर शोधताना आपल्याला गेल्या दोन दशकांचा राजकीय इतिहास लक्षात घ्यावा लागतो.
२००५ साली शिवसेनेतून राज ठाकरे यांनी बाहेर पडत महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेची स्थापना केली होती. मराठी अस्मितेचा झेंडा हाती घेत, त्यांनी स्वतंत्र मार्ग धरला. सुरुवातीच्या काळात मनसेला शहरी भागांतून मोठा प्रतिसाद मिळाला. परंतु २०१४ नंतर भाजप-सेना युतीच्या ताकदीने मनसेचं राजकीय अस्तित्व मर्यादित झालं. याच दरम्यान, उद्धव ठाकरे यांनीही स्वतःचं स्वतंत्र राजकारण आकारायला सुरुवात केली आणि २०१९ मध्ये काँग्रेस-राष्ट्रवादीसोबत युती करून मुख्यमंत्री पद मिळवलं.
या सर्व घडामोडींच्या पार्श्वभूमीवर, ‘ठाकरे विरुद्ध ठाकरे’ ही प्रतिमा जनतेसमोर निर्माण झाली. कार्यकर्तेही विभाजित झाले, काहींनी निष्ठा जपली, तर काहींनी नव्या संधी स्वीकारल्या. पण गेल्या दोन-तीन वर्षांत परिस्थिती हळूहळू बदलते आहे. उद्धव ठाकरे यांचं मुख्यमंत्रीपद गेल्यानंतर ते पुन्हा अस्तित्व सिद्ध करण्याच्या प्रयत्नात आहेत. तर राज ठाकरे यांनी अलीकडेच आपल्या शैलीत काही बदल केले असून, आक्रमकतेऐवजी विवेकी भुमिकांवर भर देताना दिसत आहेत.
या बदलत्या पार्श्वभूमीवर, राज आणि उद्धव यांच्या युतीची शक्यता राजकीय दृष्टिकोनातून आता फारशी अशक्य वाटत नाही. दोन्ही पक्षांची ताकद एकत्र आली, तर ते मुंबई महानगरपालिका निवडणुकीत निर्णायक भूमिका बजावू शकतात. दोघांचीही जुनी मुळे मुंबई आणि ठाण्यात आहेत. विशेषतः मराठी मतदारांचे मन पुन्हा जिंकण्यासाठी ही युती प्रभावी ठरू शकते.
तथापि, अनेक अडथळेही आहेत. वैयक्तिक अहंकार, जुने आरोप-प्रत्यारोप, आणि स्थानिक पातळीवर तयार झालेली भिन्न व्यूहरणं — हे सगळं सहजतेने मिटणं शक्य नाही. राज ठाकरे यांनी भाजपच्या अनेक मुद्द्यांना सार्वजनिक समर्थन दिलं आहे, तर उद्धव ठाकरे भाजपविरोधी भूमिकेत ठाम आहेत. त्यामुळे युती झालीच, तर ती ‘सामाजिक मराठी एकजूट’ म्हणून प्रस्थापित करता येईल, पण राजकीय विचारसरणीचा मेळ घालणं हे मोठं आव्हान असेल.
या सगळ्याच्या पार्श्वभूमीवर, अमित ठाकरे यांची प्रतिक्रिया फारच मोलाची ठरते — कारण ती नकारात्मकतेपासून दूर आहे. त्या विधानामधून संधी आणि संवादाचं दार उघडं असल्याचं संकेत मिळतो. हे स्वप्न आहे की वास्तव, हे येणाऱ्या काही महिन्यांत स्पष्ट होईल, पण लोकांनी ‘ठाकरे विरुद्ध ठाकरे’ ऐवजी ‘ठाकरे आणि ठाकरे’ अशी कल्पनाही पुन्हा एकदा करायला सुरुवात केली आहे.
माध्यमांतील आणि जनतेतील प्रतिक्रिया
अमित ठाकरे यांच्या संयमी आणि थेट विधानानंतर समाजमाध्यमांवर आणि विविध न्यूज पोर्टल्सवर याबाबत चर्चा रंगली. एका छोट्याशा विधानातून उद्भवलेल्या अपेक्षा, शक्यता आणि चर्चांचा इतका मोठा लाव्हा उसळेल याची कल्पना कदाचित खुद्द अमित ठाकरे यांनाही नसेल. पण हेच त्यांच्या वक्तव्यातील वजन अधोरेखित करतं.
ट्विटर, इंस्टाग्राम, फेसबुक यांसारख्या प्लॅटफॉर्मवर #AmitThackeray, #ThackerayAlliance, #मनसे_शिवसेना_युती असे हॅशटॅग्स ट्रेंड होऊ लागले. अनेकांनी “दोन भावांना एकत्र यायला काहीच हरकत नाही” या ओळीला शेअर करत आपली आशा व्यक्त केली. काहींनी तर थेट राज ठाकरे आणि उद्धव ठाकरे यांच्या जुन्या एकत्र फोटोसह पोस्ट शेअर करत भावनिक साद घातली.
याचवेळी, बातमी वाहिन्यांनीही या प्रतिक्रियेवर विशेष चर्चा सत्रं घेतली. काही वरिष्ठ पत्रकारांनी अमित ठाकरे यांच्या शैलीचं कौतुक केलं — कारण राजकारणात स्पष्ट बोलणं आणि कुणावर आरोप न करता आपली भूमिका मांडणं ही गोष्ट दुर्मीळ आहे. विशेषतः तरुण नेत्यांमध्ये ही सुसंस्कृतता क्वचितच दिसते.
परंतु, दुसरीकडे काही टीकात्मक मतेही समोर आली. काहींना वाटतं की हे विधान फक्त चर्चेपुरतं मर्यादित आहे आणि प्रत्यक्षात काही घडणार नाही. तर काहींनी मनसेच्या कार्यपद्धतीबाबत अजूनही साशंकता व्यक्त केली. काही शिवसैनिक कार्यकर्ते ‘आम्ही उद्धव साहेबांबरोबर ठाम आहोत’ असा सूरही मांडताना दिसले.
हे सगळं पाहता, अमित ठाकरे यांचं विधान केवळ एका राजकीय वाक्यापुरतं मर्यादित राहिलेलं नाही. त्याने भावना हलवल्या आहेत, चर्चा पेटवल्या आहेत आणि जनतेला पुन्हा एकदा ‘एकत्र येण्याच्या’ शक्यतेचा विचार करायला भाग पाडलं आहे. प्रसारमाध्यमं आणि समाजमाध्यमं हीच त्या चर्चेची प्रेरक शक्ती ठरली आहेत. आणि त्यामुळेच, एखादं विचारपूर्वक विधान जनतेच्या मनावर किती खोल प्रभाव टाकू शकतं, याचा हा उत्तम नमुना आहे.
निष्कर्ष — संवाद हा राजकारणाचा खरा आधार
अमित ठाकरे यांच्या या संयमी आणि सकारात्मक प्रतिक्रियेने महाराष्ट्राच्या राजकारणात एक वेगळाच सूर निर्माण केला आहे. “युती केवळ मीडियात बोलून होत नाही, संवादातून होते” — या विधानातून एक महत्त्वाचा संदेश मिळतो की, राजकारण हे केवळ मते, पदं किंवा आघाड्यांचं गणित नाही; ते माणसांमधील नात्यांच्या आधारेच यशस्वी होतं.
आजच्या राजकीय परिस्थितीत जिथे आरोप-प्रत्यारोप, व्यक्तिगत टीका आणि ढवळाढवळचं राजकारण दिसतं, तिथे अमित ठाकरे यांचं हे बोलणं एक सकारात्मक अपवाद ठरतं. त्यांनी कुणावरही चिखलफेक न करता, कोणताही गोंधळ निर्माण न करता फक्त “दोन भाऊ बोलू शकतात” असं म्हणणं ही एका नव्या पिढीच्या नेतृत्वाची ओळख आहे.
ही प्रतिक्रिया केवळ शिवसेना-मनसे युतीच्या शक्यतेपुरती मर्यादित नाही, तर ती एक राजकीय संस्कृती घडवण्याचा विचार मांडते. संवादाचा मार्ग हा कोणत्याही तणावातून बाहेर पडण्यासाठी आणि नव्या प्रारंभासाठी अत्यावश्यक असतो.
पुढील काही महिने आणि आगामी निवडणुका ठरवतील की हे विधान वास्तवात उतरतं का, की ते फक्त चर्चेपुरतं उरतं. पण एक गोष्ट मात्र निश्चित — अमित ठाकरे यांनी उचललेलं हे एक पाऊल त्यांच्या राजकीय प्रवासासाठीही महत्त्वाचं आहे आणि महाराष्ट्रात सकारात्मक राजकीय संवादासाठीही.
समारोप म्हणून एवढंच म्हणता येईल की, राजकारणात मतभेद असू शकतात, पण मनभेद नकोत — आणि यासाठी संवादाची दारं उघडी ठेवणं हेच खऱ्या नेतृत्वाचं लक्षण असतं. अमित ठाकरे यांची ही पहिली खरी झलक त्याच दिशेने जाताना दिसते.
