प्रस्तावना: बायकुल्ला झूतील नवे पाहुणे आणि नावांचा गोंधळ
मुंबईच्या बायकुल्ला झूमध्ये काही दिवसांपूर्वीच नवे पेंग्विन पिल्ल जन्माला आले. हे केवळ प्राणीप्रेमींना आनंद देणारं नव्हे तर संपूर्ण शहरासाठी एक अभिमानाची बातमी होती. पण या गोंडस पिलांच्या जन्माच्या आनंदात एक अनपेक्षित वळण आलं — जेव्हा भाजपचे आमदार श्री. मिहिर कोटेचा यांनी बीएमसीला पत्र लिहून आग्रह केला की, या पिल्लांना ‘मराठी नावे’ द्यावीत.
मग काय, ही बातमी सोशल मीडियावर आली आणि नेहमीप्रमाणे इंटरनेटवर ‘नामकरण’ सोहळा सुरू झाला. काहींनी गंमतीत, काहींनी मिश्कीलपणे आणि काहींनी राजकीय हेतूंवर बोट ठेवत – पेंग्विन पिल्लांची नावं ठरवायला सुरुवात केली.
बायकुल्ला झूतील पेंग्विन्स – एक आकर्षण
मुंबईच्या बायकुल्ला झूमध्ये २०१६ मध्ये पहिल्यांदाच हम्बोल्ट जातीचे पेंग्विन आणण्यात आले. त्यावेळी हे प्राणी चर्चेचा विषय झाले होते — उष्ण महाराष्ट्रात थंडीप्रेमी पेंग्विन? पण झू प्रशासनाने विशेष तापमान नियंत्रित सुविधा तयार करून त्यांच्या राहण्या-खाण्याची जबाबदारी घेतली.
त्यानंतर काही वर्षांत पेंग्विन्स झूतील ‘स्टार अ‍ॅट्रॅक्शन’ झाले. लोकांनी त्यांना पाहण्यासाठी विशेषतः गर्दी केली. आता हेच पेंग्विन पालक बनले असून नवीन पिल्लांचा जन्म झूमध्ये मोठ्या यशाच्या रूपात पाहिला जात आहे.
“पिंग्लेश” ते “पेंग्या पाटील”: सोशल मीडियाचा फनी बाण
राजकीय मागणीनंतर इंटरनेटने सुटं लगावलं. ट्विटर आणि इंस्टाग्रामवर मराठी नावांची सृजनात्मक आतषबाजी सुरू झाली. काही उदाहरणं:
- Pratik_in_Web3 यांनी सुचवलेली नावं:
Pinglesh, Penglya, Pengdya, Pendinkya
आणि पुढे गमतीशीर टच देत:
Pengya Patil, Penglu Pawar, Penglesh Paradkar, Pengu Paranjpe - @akhileshshutup चं ट्विट:
gotya, pintya, chotya, babya
ही नावं केवळ मराठी मधल्या टिपिकल टोपण नावांची आठवण करून देत नव्हती, तर त्यांनी एक हास्याचं वातावरण तयार केलं. अनेकांनी या नावांवरून मीम्स, फोटोज आणि व्हिडिओ बनवले.
हे सर्व पाहून एक स्पष्ट चित्र समोर आलं — इंटरनेटवरील लोकांनी या राजकीय मागणीला गांभीर्याने न घेता तिचा मजेशीर स्वीकार केला.
नावांवरून उठलेली राजकीय चर्चा
भाजप आमदार मिहिर कोटेचा यांनी हा प्रस्ताव दिला, त्यामागे महाराष्ट्राची संस्कृती व स्थानिक भाषेला प्रोत्साहन देण्याचा हेतू होता असं त्यांनी स्पष्ट केलं. त्यांच्या म्हणण्यानुसार, झूतील प्राणी स्थानिक संस्कृतीशी जोडले गेले पाहिजेत.
पण विरोधकांनी याकडे दुसऱ्या नजरेने पाहिलं. “पेंग्विनला मराठी नावं देण्यापेक्षा झूतील पाण्याची गुणवत्ता, तापमान नियंत्रण, आणि जीवसुरक्षेच्या प्रश्नांवर लक्ष केंद्रित करा,” असं मत काँग्रेस व मनसेसारख्या पक्षांनी व्यक्त केलं.
राजकारणात भाषिक अस्मिता हे अनेकदा निवडणुकीच्या जवळ येताच उठवले जाणारे विषय असतात. ही घटना त्याचाच एक भाग वाटू लागली.
प्राण्यांना स्थानिक नावे – भारतातील अन्य उदाहरणे
हा विषय केवळ महाराष्ट्रापुरता मर्यादित नाही. भारतातील इतर अनेक राज्यांतही झू किंवा अभयारण्यांतील प्राण्यांना स्थानिक नावे देण्याचा प्रघात आहे:
- केरळमध्ये एक हत्तीला ‘शिवकुट्टी’ असं नाव देण्यात आलं.
- गुजरातमध्ये सिंहाला ‘राजा’ असं स्थानिक नाव दिलं गेलं.
- झारखंडमध्ये तर काही वाघिणींना आदिवासी भाषांतील नावे दिली गेली होती.
हे दाखवतं की स्थानिक भाषांमध्ये प्राण्यांची नावं देणं ही केवळ भावना नव्हे, तर काही वेळा प्राण्यांचं मानवीकरण (anthropomorphism) करण्याचा प्रयत्न असतो — ज्यातून ते लोकांसोबत जवळीक साधतात.
निष्कर्ष: पेंग्विनपेक्षा अधिक चर्चेत नावं?
ही संपूर्ण घडामोड ही आपल्याला काही गंभीर प्रश्न विचारायला भाग पाडते:
- प्राणीप्रेम आणि त्यांची काळजी हे खरे मुद्दे आहेत का?
- की आपण त्यांच्या नावांमध्ये गुंतून मुख्य मुद्द्यांपासून दूर जातो आहोत?
- स्थानिक भाषेचा सन्मान हवा, पण त्यात मर्यादित राजकारण असू नये.
या गोंडस पेंग्विन पिल्लांचं खरं नाव काहीही असो — Pinglesh असो की Gotya — त्यांना उत्तम आरोग्य, सुरक्षित वातावरण आणि आपल्या देशवासीयांकडून प्रेम मिळावं हीच खरी शुभेच्छा.
